Verfsoorten

Er is een groot aanbod aan modelverf op de markt maar wat zijn nu eigenlijk de verschillen? In dit artikel bekijken we waaruit verf bestaat en wat de eigenschappen zijn van de verschillende soorten verf. Enkele verfsoorten die we bespreken zijn onder andere: acrylverf, plakkaatverf, lakverf en olieverf.

Inhoudsopgave

• Waaruit bestaat verf
• Verfmerken voor de modelbouw
• Acrylverf
• Aquarel
• Tempera
• Olieverf
• Enamel verf
• Plakkaatverf of gouache
• Lakverf of cellulose
• Verschillende soorten verf mengen
• Drogen en uitharding
• Welke verf moet ik kopen?
• Tot slot

Waaruit bestaat verf?

Alle soorten verf bestaan uit minimaal drie bestanddelen: pigment, bindmiddel en vloeistof. Vaak worden er nog extra bestanddelen toegevoegd om de verf op die manier andere eigenschappen te geven.

Pigment

Dit is wat de kleur aan de verf geeft en het onderliggende oppervlak verbergt. Bij modelverf is het pigment extra fijn ten opzichte van normale verf. Doordat het pigment erg fijn wordt gemalen is het mogelijk om een dunnere laag verf aan te brengen op je model waardoor er meer details zichtbaar blijven.

Naast de dekkende eigenschappen van pigment is ook kleurbestendigheid een belangrijke factor. Goedkopere verfmerken bevatten pigmenten die na verloop van tijd gaan vervagen, met name wanneer het wordt blootgesteld aan zonlicht. Leuk om te weten: in metallic-verf zitten vaak ook zeer fijn gemalen metaaldeeltjes. Vernis is dan weer verf waar geen pigment is aan toegevoegd.

Bindmiddel

Dit is de stof die de pigment deeltjes aan elkaar laat zitten, en de verf aan het oppervlak laat kleven. Typische bindmiddelen zijn natuurlijk hars en lijnzaadolie. Het bindmiddel bepaalt ook een aantal eigenschappen van de verf, zoals hoe hard of hoe flexibel het is als het eenmaal gedroogd is, en hoe bestendig het is tegen schuren en chemische blootstellingen.

Vloeistof, de drager of verdunner

Een verf zonder een derde bestanddeel wordt een dikke, onbruikbare pasta. Vloeistof wordt gebruikt om de verf te verdunnen zodat het kan worden toegepast als een dunne laag, en zodat het droog wordt binnen een redelijke tijd. De hoeveelheid vloeistof bepaalt hoe vloeibaar de verf is. Goedkopere verf bevat  over het algemeen meer vloeistof en is daarom dunner en goedkoper, vloeistof kost tenslotte een stuk minder dan pigment of bindmiddel. Veelvoorkomende vloeistoffen zijn water cellulose, alcohol, witte spiritus en terpentijn.

Toevoegingen

Naast bovenstaande bestanddelen voegen fabrikant vrijwel altijd extra stoffen toe om speciale eigenschappen aan hun verf te geven. Voorbeeld kunnen zijn: zorgen voor een langere houdbaarheid, versnellen of vertragen van de droogtijd of zorgen dat de textuur meer glanst of juist matter wordt.

Verfmerken voor de modelbouw

Er is een ruime keuze aan verschillende merken verf, onderstaand een aantal bekende en goede merken:

• Vallejo
• Humbrol
• Alciad Lacquers
• Model Master
• Sakura verf
• Winsor & Newton
• Revell
• Tamiya
• Gunze Sangyo
• Daler Rowney
• Games Workshop

Arcylverf

Acrylverf is de meest gebruikte soort verf in de modelbouw. De verf heeft een acrylharsbindmiddel en maakt gebruik van water en/of alcohol als vloeistof. Het is gemakkelijk en veilig te gebruiken, permanent, droogt snel, is bijna geurloos en kan aangebracht worden met zowel penselen als de airbrush. Let wel op dat wanneer de airbrush wordt gebruikt, deze eigenlijk iedere paar minuten moet worden doorgespoeld met een verdunningsmiddel om de naald mooi schoon te houden. Eenmaal acryl is opgedroogd is het lastig te verwijderen.

De meeste fabrikanten maken verdunningsmiddelen voor gebruik in hun eigen reeks en het is absoluut de moeite waard om een dergelijk middel te gebruiken. Water en alcohol zijn goedkopere alternatieven die gebruikt kunnen worden als verdunningsmiddel maar geven niet altijd een gewenst resultaat. Verder is het niet altijd mogelijk om verscheidene soorten acrylverf van verschillende fabrikanten met elkaar te mengen. Acrylverf heeft als nadeel dat het perfect mengen van verschillende kleuren vaak lastig is.

Acrylverf bestaat al heel lang, maar traditioneel gezien werd de verf gebruikt door kunstenaars voor schilderijen. Acryl werd geleverd als een dikke pasta in tubes en werd toegepast met behulp van een paletmes, of verdund met water voor gebruik met een kwast. Hierdoor werd lange tijd onterecht gedacht dat acrylverf vooral voor de jongere modelbouwers geschikt was. Dit is echter zeer zeker niet het geval, acrylverf is een waardig alternatief voor bestaande lakverven. En met de grote hoeveelheid toevoegingsmiddelen die beschikbaar zijn is het eenvoudig om verschillende eigenschappen van de verf te veranderen zoals bijvoorbeeld de hoeveelheid glans.

Aquarel

Aquarel gebruikt een wateroplossing als carbohydrate als bindmiddel en water als de vloeistof. De meest belangrijkste eigenschap is dat het nooit permanent is. Zelfs als de verf helemaal droog is kan het makkelijk worden verwijderd door het te wassen met bijvoorbeeld water. Hoewel deze eigenschap op het eerste gezicht misschien een groot nadeel lijkt, kan het ook voor sommige modelbouwers een voordeel zijn. Zo kan je eenvoudig experimenteren en oefenen. Doordat het naderhand weer makkelijk te verwijderen is, zal je aquarel verf dan ook niet gebruiken om grote oppervlakken van je model te verven. Het wordt vaak toegepast als een ‘wash’ om oppervlakte details aan te brengen. Ben je tot slot tevreden met het resultaat is het natuurlijk mogelijk een vernislaag aan te brengen, waardoor het resultaat permanent zal zijn.

Aquarel is beschikbaar in twee soorten: als een soort dikke pasta in tubes, net als olieverf – of in vaste materie (pan). In het laatste geval zijn het vaak complete sets met verschillende kleuren in een doosje zoals je die mogelijk ook uit je jeugd kent. De harde verf maak je vloeibaar door simpelweg water toe te voegen. Let op dat je uitsluitend werkt met ‘Artist’ kwaliteit aquarelverf en laat verfsetjes die je als kind gebruikte dus achterwege.

Tempera

Vergelijkbaar met aquarel (zie hierboven) maar het bindmiddel is een kleverig materiaal zoals een eierdooier. Tempera is verder permanent en sneldrogend. Net als plakkaat wordt hier soms naar verwezen als ‘Poster’ verf. De verf wordt met name gebruikt om hele fijne details aan te brengen zoals dunne lijntjes.

Olieverf

Olieverf wordt vaak geleverd als een dikke pasta in een tube waar je zelf verdunner aan toe dient te voegen om de verf te kunnen aanbrengen op je model. Veelgebruikte verdunners zijn lijnzaadolie en terpentijn. Naast dat beide methoden de verf zullen verdunnen zal de verf ook sneller drogen (olieverf droogt heel langzaam). Bij het gebruik van lijnzaadolie zal de verf ook iets meer gaan glanzen, bij terpentijn zal de verf wat matter worden. Het aanbrengen van de verf gebeurt met een penseel. De verf laat zich eenvoudig mengen en wordt veel gebruikt voor het schilderen van figuren en andere details. Net als bij andere soorten verf raad ik aan om ook hier altijd voor de ‘Artist’ kwaliteit te gaan.

Enamel verf

Dit is de eerste soort verf die ook echt is ontwikkeld voor de modelbouw hobby. Enamel bevat een oliebindmiddel en een op spiritus gebaseerde vloeistof (witte spiritus of terpentijn). Het is ook een olieverf. De verf zit meestal in kleine metalen potjes (bijvoorbeeld Revell en ook Humbrol heeft dit type verf in het assortiment). De populariteit is vergelijkbaar met die van acrylverf echter is het grote verschil dat enamel minder makkelijk te verwijderen is met bijvoorbeeld water, let hier ook op met het schoonmaken van je penselen.

Plakkaatverf of gouache

Gouache, plakkaatverf of posterverf, de verf heeft verschillende namen.

Plakkaatverf is een op water gebaseerde verf, die erg lijkt op aquarel/waterverf (zie hierboven). Het verschil is dat het een fijner pigment heeft en een inert wit pigment als krijt bevat. Het is niet praktisch voor modelbouwers en is hier alleen opgenomen voor volledigheid.

Lakverf of cellulose

Lakverf of cellulose verf wordt veel gebruikt in de auto- en meubelindustrie. Het is een verf op een basis van collodiumwol en is zeer sneldrogend, duurzaam (lastig te verwijderen) en laat een mooie glanzende laag achter. De verf is echter ook zeer brandbaar, giftig en heeft een doordringende geur. Werk dus altijd op een goed geventileerde plek en draag bij voorkeur een masker.

Lakverf wordt vaak gebruikt bij (RC) modellen omdat het door de glanzende laag dichter bij de werkelijkheid komt van de 1:1 auto. Lakverf dient altijd sprayend aangebracht te worden. Kies je er toch voor om de verf met een kwast aan te brengen (door bijvoorbeeld de verf te extraheren uit een spuitbus), dan bestaat de kans dat je de verf te dik aanbrengt en dit het plastic aantast als het niet snel genoeg kan drogen. Wil je de verf verder verdunnen, gebruik dan uitsluitend celluloseverdunners, bij voorkeur van dezelfde fabrikant.

Verschillende soorten verf mengen

Helaas is het onmogelijk om alle soorten verf met elkaar te mengen, zo is het bijvoorbeeld niet mogelijk om olieverf en verf op waterbasis met elkaar te mengen. Verf van een zelfde type mengen met een ander merk is vaak geen probleem, eventueel kan de verf extra verdund worden door witte spiritus of terpentijn toe te voegen. Gebruik bij het verdunnen van verschillende acrylverven een speciaal verdunningsmiddel van de fabrikant in plaats van water.

Test altijd een klein beetje en wacht tot het mengsel is gedroogd om een beter beeld te krijgen van het resultaat.

Drogen en uitharding

Een misvatting is dat wanneer de verf droog is, deze ook is uitgehard. Verf lijkt droog wanneer de vloeistof uit de verf is verdampt, echter is deze pas écht uitgehard als het bindmiddel volledig droog is. Dit kan bij acrylverf zelfs een aantal dagen duren naargelang hoe dik de laag met verf is. Het is daarom altijd aan te raden om meerdere dunne laagjes verf aan te brengen. Indien de volgende laag afwijkt van de huidige laag (bijvoorbeeld bij het vernissen) is het extra belangrijk dat de vorige laag goed is opgedroogd.

Welke verf moet ik kopen?

Veel hangt af van de toepassing en voorkeur. Persoonlijk zou ik in ieder geval van acryl en enamel verf een aantal potjes halen en experimenteren om te kijken hoe het bevalt. Zit je in de RC wereld en wil je een canopy een blits kleurtje geven? In dat geval zou ik gaan voor lakverf.

Tot slot

Het is aan te raden om te allen tijde te werken in een goed geventileerde ruimte en een stofmasker te dragen wanneer je aan de slag gaat met airbrushen. Zorg dat je verf koopt die is aangeduid met ‘Artist’ kwaliteit of vergelijkbaar. Deze verf is van hogere kwaliteit (fijner gemalen pigment) en is minder onderhevig aan invloeden van buitenaf, hij is dus permanenter.